×

Gschwintar, abar apa net witar

Leonie
Barandun-Alig
09.09.19 - 04:30 Uhr
SCHWEIZ TESSIN SCHULANFANG
Beginn des Schuljahres 2019-2020, am Montag, 2. September 2019 in der Grundschule von Rodi Fiesso in Prato Leventina. (KEYSTONE/Ti-Press/ Samuel Golay)

Das Zusammenleben der Sprachen und Kulturen in Graubünden: Das ist das Thema der Kolumne «Convivenza», die wöchentlich in der «Südostschweiz» und der romanischen Tageszeitung «La Quotidiana» publiziert wird.

Von Leonie Barandun-Alig*

Epa hets mi gschteert, wenn d Lit gseit heint, frianar sigi àllas bessar gsi. I han de teecht, dàss dia wàrschinnli eifàch scho an Hüffa vargassa heint. Jatz wàn i salbar eltar chuma, muass i zuaga, dàss sichar scho an Teil Sàcha achlei eifàchar gsi sind. Net eifachar im Si vum bequemar si, abar im Si vu «as ischt guat wias ischt».

Wema zrugg luagt uf d Schualzit, het ma in jedara Klàssa z ggliicha Bild gsee. As het dia Schiicha gga, wàà nia niit gseit heint, scho gààr net, wenn dr Leerar schii direkt àgredat het. De hets àlbig apan eina gga, wà gaara ds Chàlb gmàcht het. As het dia Tiffiga und hàlt au dia gga, wà au im Gwàggsnaààltar nu net d Schuld sind, dàss ds Pulvar chlepft. In àllna miina Klàssana hets àllar Gàttig Schialer gha, abar net an einziga – wirggli net eina – het hit kei Ààrbat odar ischt dir ds soziààla Netz ghit, wia man asoo schee seit. Ma het gluagt, dàss as fir jeda aswia glenggt. Sichar ischt vun insch net jeda Doktar cho, aber ds Sab bin i bi an Teilna au froo.

Hit schlaand wiar insch mit «Burn out» im Schualààlter umma und Ubarlàschtig im «mentààla Beriich». In dr Warbig màcht ma Witza ubar d Lit wà ina Goofa bleedi driifàch Namam gabant und schii asa drii jaarigi Hudara scho ins Englisch schiggant. Und dàss ischt de gààr kei Witz und au net zum Làcha!

Bààld scho Faaschapoppi settant Sprààcha laarna oder Sport màcha und – asoo tunkts mi epa – de au nü deer Sport màcha, wà man au as gwissas Entwiggligspotenziààl gseet. In dr Schual settan sch au net üüffàlla. Net voorlüt, net schiich, eifàch riawig und àpàsst.

Wà ins Techtarli fiif jaarigs gsi ischt, het as wella mit ira Kàmarààdi nauwis ga turna. Dàss heint wiar an guati Sàch gfunda. Nààm dritta Mààl het mi de abar d Leitari scho uf d Sita gnu und gseit, inschi Poppa sigi de dàà net gràt bi da Beschta. Dischi heigant hàlt eba scho zwei Jààr Ballett gmàcht vorhar. Dart han i z eerschta Mààl gmarkt, dàss hit àllam à an àndara Luft blààst. Gagat Wianàchta het mi d Leitari gfraagt, ob ins Techtarli scho weli mitmàcha an dr Üüffiarig.

As cheni àlls am wenigschta, zum gràt saga wias ischt. Mi het ds Sab scho achlei mega. Wà inschi Turnari de heicho ischt, het d Leitari abar scho mit ira gredat gha. Schii het insch de gseit, d Leitari hagi ira gseit, schii sigi dia Schlachtschta. Aber schii weli dart ggliich mitmàcha und het gschtrààlat wian as Maijaguagi. Au an dr Üüffiarig. Nu hit seit schii epa bi Nauwis: «I chànns zwààr net asoo guat, abar i màchas gaara.»

Wenn inschi Zwei chenntant, wia sch wettant màcha, taatan sch àllarhànd Sport màcha und waarant schiar nia daheima. Wiar luagant abar uf desch. De chennt sch namli geela odar hàlt au amààl lenggwiiligs ha. Dia Chliina heint hit bààld sevl Termina wia Gwàggsni, wenn hant sch de dà nu dar Zit zum chenna Goofa si?

Mit dera Entwigglig wà ma hit bi da Junga gseet chunnt àllas àlbig gschwintar vorwarts triba. Nü, ob ma de asoo am End au witar gchunnt – ds Sab steit de uf ama àndara Plàtt.

*Leonie Barandun-Alig ist verheiratet, Mutter zweier Schulkinder und Vizepräsidentin der Walservereinigung Graubünden. Sie hat von ihrer Tochter gelernt, dass man nicht alles perfekt können muss, solange man Freude daran hat.

Wörterliste

  • apa - vermutlich
  • An Hüffa - vieles
  • dr Si - der Sinn
  • schiich - schüchtern
  • ds Chàlb màcha - den Clown spielen, rumalbern
  • tiffig - vife, aufgeweckt
  • im Gwàggsnaààltar - im Erwachsenenalter
  • D Schuld si, dàss ds Pulvar chlepft - hier für: nicht sehr intelligent, dümmlich
  • Àllar Gàttig - ganz verschiedene
  • Goofa - Kinder
  • Hudara - umgangssprachlich für: Kinder
  • Faaschapoppi - Windelkinder
  • an àndara Luft blààst - es weht ein anderer Wind
  • Maijaguagi - Maikäfer
  • geela - spielen
  • Plàtt - Blatt
Kommentieren
Wir bitten um euer Verständnis, dass der Zugang zu den Kommentaren unseren Abonnenten vorbehalten ist. Registriere dich und erhalte Zugriff auf mehr Artikel oder erhalte unlimitierter Zugang zu allen Inhalten, indem du dich für eines unserer digitalen Abos entscheidest.